Strategia Rozwoju Gminy Gródek na lata 2026-2035

Wstęp

Strategia Rozwoju Gminy Gródek na lata 2026-2035 jest kluczowym dokumentem planistycznym, wyznaczającym kierunki rozwoju naszej wspólnoty na najbliższą dekadę. Została opracowana w oparciu o znowelizowane przepisy ustawy o samorządzie gminnym, integrując wymiar społeczny, gospodarczy i przestrzenny.

Niniejszy dokument jest wynikiem bezprecedensowo szerokiej diagnozy, która połączyła dogłębną analizę lokalnych uwarunkowań z wnioskami płynącymi z kilkunastu ogólnopolskich i regionalnych raportów analitycznych. Strategia ta nie jest listą życzeń, lecz planem opartym na rzetelnych danych, zidentyfikowanych potencjałach i realnych wyzwaniach.

Przedstawiamy Państwu projekt roboczy, który stanowi zaproszenie do szerokiej dyskusji. Wierzymy, że tylko poprzez wspólne zaangażowanie możemy stworzyć strategię, która będzie skutecznie służyć wszystkim mieszkańcom Gminy Gródek.

1. Wnioski z Diagnozy Sytuacji Społecznej, Gospodarczej i Przestrzennej

1.1. Wnioski kluczowe – Sfera Społeczna

• Główny dylemat strategiczny: Jak wykorzystać nasz największy atut – ponadprzeciętny, mierzalny kapitał społeczny, będący filarem odporności gminy – aby przezwyciężyć nasze największe zagrożenie, czyli kryzys demograficzny (spadek ludności, starzenie się, odpływ młodych).
• Kluczowe ustalenia: Młode pokolenia Polaków, w tym mieszkańcy Gródka, jako najwyższe wartości cenią rodzinę, zdrowie, spokój i bezpieczeństwo finansowe. Poszukują "bezpiecznych przystani" i równowagi między życiem a pracą (work-life balance). Rośnie świadomość wagi zdrowia psychicznego.

1.2. Wnioski kluczowe – Sfera Gospodarcza

• Główny dylemat strategiczny: Jak wzmocnić lokalną gospodarkę opartą na mikroprzedsiębiorstwach, działającą w regionie o strukturalnie niskiej innowacyjności i narażoną na szoki zewnętrzne (sytuacja na granicy)?
• Kluczowe ustalenia: Głównymi barierami rozwoju firm są: luka finansowa (utrudniony dostęp do kapitału), luka kompetencyjna (brak wiedzy z zakresu marketingu, zarządzania, nowych technologii) oraz luka mentalna (wysoki "strach przed porażką" i dominacja przedsiębiorczości z konieczności).

1.3. Wnioski kluczowe – Sfera Przestrzenna i Środowiskowa

• Główny dylemat strategiczny: Jak pogodzić silną presję inwestycyjną (zwłaszcza w atrakcyjnych przyrodniczo częściach gminy) z ochroną naszego najcenniejszego zasobu – unikalnego środowiska Puszczy Knyszyńskiej i koniecznością budowy odporności na zmiany klimatu?
• Kluczowe ustalenia: Odporność gminy na zagrożenia naturalne (susze, powodzie) jest niska z powodu konkretnych braków w infrastrukturze (mała retencja, niska skanalizowanie). Zielona transformacja (ESG, OZE, zeroemisyjny transport) staje się nie tylko wymogiem, ale i szansą rozwojową dla kluczowych lokalnych branż (turystyka, rolnictwo).

2. Analiza Strategiczna Gminy Gródek: Od Diagnozy do Kierunków Rozwoju

2.1. Analiza SWOT Gminy Gródek – Synteza Diagnozy Strategicznej

2.2. Macierz TOWS – Strategiczne Kierunki Rozwoju

Strategia Agresywna (SO: Silne Strony / Szanse)

Jak wykorzystać nasze silne strony, aby w pełni skorzystać z istniejących szans?

1. Stworzenie flagowego produktu turystyki zrównoważonej "Marka Gródek – Zielone Serce Puszczy". Wykorzystać unikalne walory przyrodnicze i kulturowe (S2, S3) oraz rosnący trend na ekoturystykę i autentyczne doświadczenia (O3), aby zbudować kompleksową, certyfikowaną ofertę (np. w oparciu o zasady ESG). Działania te mogą być finansowane z dedykowanych programów (FEPW, FEdP) (O1).
2. Profesjonalizacja kapitału społecznego i stworzenie "Gminnego Ekosystemu Kompetencji". Wykorzystać wysoki potencjał aktywnych mieszkańców i NGO (S1) oraz dostępność programów wsparcia (np. PARP dla kadr BUR) (O1), aby stworzyć lokalny system szkoleń i doradztwa, podnoszący kompetencje w kluczowych obszarach (cyfryzacja, OZE, turystyka).
3. Aktywne pozycjonowanie gminy jako "bezpiecznej przystani" dla pracy zdalnej i dobrego życia. Wykorzystać rosnącą atrakcyjność osadniczą (S5) i odpowiedzieć na zmianę systemu wartości młodych Polaków (O2), promując Gródek jako idealne miejsce do życia, oferujące spokój i work-life balance, wsparte rozwojem infrastruktury cyfrowej.

Strategia Konkurencyjna (WO: Słabe Strony / Szanse)

Jak wykorzystać szanse, aby przezwyciężyć nasze słabe strony?

1. Budowa Gminnego Ekosystemu Wsparcia Przedsiębiorczości. Wykorzystać dostępne programy finansowe i doradcze (BGK, PARP) (O1), aby zniwelować lukę kompetencyjną i finansową lokalnych mikroprzedsiębiorstw (W2). Gmina powinna przyjąć rolę aktywnego pośrednika, informatora i animatora, tworząc np. "Punkt Informacyjny dla Biznesu".
2. Strategiczny Program Modernizacji Infrastruktury "Gródek Odporny i Dostępny". Wykorzystać dedykowane fundusze na infrastrukturę, klimat i cyfryzację (FEnIKS, KPO, FEdP) (O1), aby systematycznie niwelować zdiagnozowane braki w infrastrukturze technicznej (drogi, kanalizacja, internet) (W3, W4), zwiększając odporność gminy i jakość życia mieszkańców.
3. Opracowanie "Pakietu Powitalnego" dla nowych i powracających mieszkańców. Wykorzystać szansę, jaką jest trend osiedlania się poza dużymi miastami (O2), aby aktywnie przeciwdziałać negatywnym trendom demograficznym (W1). Pakiet mógłby obejmować wsparcie informacyjne, pomoc w znalezieniu działki/domu oraz program integracji z lokalną społecznością.

Strategia Konserwatywna (ST: Silne Strony / Zagrożenia)

Jak wykorzystać nasze silne strony, aby zminimalizować wpływ zagrożeń?

1. Wzmocnienie lokalnego systemu odporności społecznej. Wykorzystać silny kapitał społeczny, zaufanie i sieci współpracy (OSP, KGW, NGO) (S1) do stworzenia sformalizowanego systemu reagowania na sytuacje kryzysowe, zwłaszcza te związane z niestabilnością geopolityczną (T1) i skutkami zmian klimatu (T2).
2. Wykorzystanie potencjału ekosystemów naturalnych w adaptacji do zmian klimatu. Wykorzystać unikalne walory przyrodnicze (lasy, mokradła) (S2) jako naturalne narzędzia do retencji wody i łagodzenia skutków suszy i powodzi (T2), włączając te działania do Gminnego Planu Adaptacji.
3. Budowa silnej i unikalnej marki terytorialnej. Wykorzystać unikalne dziedzictwo kulturowe i tożsamość (S3), aby wyróżnić Gminę Gródek na tle innych gmin podmiejskich (T4) i zbudować wizerunek miejsca autentycznego i odpornego na negatywne trendy globalne.

Strategia Defensywna (WT: Słabe Strony / Zagrożenia)

Jakie działania musimy podjąć, aby nasze słabe strony nie pogłębiły skutków zagrożeń?

1. Program dywersyfikacji gospodarczej i wspierania lokalnego rynku. W obliczu zagrożeń geopolitycznych (T1) i makroekonomicznych (T3), należy aktywnie wspierać rozwój tych gałęzi gospodarki (usługi dla mieszkańców, rolnictwo ekologiczne, praca zdalna), które są mniej zależne od koniunktury zewnętrznej i sytuacji na granicy, aby wzmocnić słabą, nieróżnorodną strukturę gospodarczą (W2).
2. Wdrożenie polityki ostrożności finansowej i priorytetyzacji inwestycji. Wobec wysokiego zadłużenia (W5) i niestabilności systemu finansów publicznych (T5), konieczne jest stworzenie jasnej listy priorytetów inwestycyjnych, koncentrując się na zadaniach, które jednocześnie rozwiązują najpilniejsze problemy infrastrukturalne i mają największe szanse na pozyskanie dofinansowania zewnętrznego.
3. Opracowanie pakietu minimalizującego skutki kryzysu dla obszarów najbardziej zagrożonych. Należy przygotować dedykowane programy wsparcia dla mieszkańców "Strefy Czerwonej" (W1), które w sytuacji pogorszenia koniunktury gospodarczej (T3) zapewnią im dostęp do podstawowych usług (np. transport na żądanie, mobilne usługi opiekuńcze).

3. Wizja i Misja Rozwoju Gminy Gródek

3.1. Wizja

Gródek 2035 – Bezpieczna przystań dla dobrego życia. Gmina, w której siła wspólnoty i szacunek dla natury tworzą unikalną jakość życia i zrównoważony rozwój.

3.2. Misja

Poprzez zintegrowane działania, oparte na współpracy i innowacjach, będziemy tworzyć warunki do rozwoju kapitału ludzkiego i społecznego, wzmacniać lokalną przedsiębiorczość oraz chronić i mądrze wykorzystywać nasze unikalne dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe, aby Gmina Gródek była atrakcyjnym i przyjaznym miejscem do życia, pracy i odpoczynku dla obecnych i przyszłych pokoleń.

4. Cele Strategiczne i Kierunki Działań

4.1. Cel Strategiczny I: ODPORNA WSPÓLNOTA I WYSOKA JAKOŚĆ ŻYCIA

• Kierunek 1.1: Wzmacnianie kapitału ludzkiego i społecznego.
• Kierunek 1.2: Zapewnienie wysokiej jakości i dostępności usług publicznych.
• Kierunek 1.3: Rozwój kultury, sportu i rekreacji.

4.2. Cel Strategiczny II: INNOWACYJNA I ZRÓŻNICOWANA GOSPODARKA LOKALNA

• Kierunek 2.1: Budowa inteligentnego ekosystemu wsparcia przedsiębiorczości.
• Kierunek 2.2: Dywersyfikacja gospodarki w oparciu o lokalne potencjały.
• Kierunek 2.3: Tworzenie warunków dla nowoczesnego rynku pracy.

4.3. Cel Strategiczny III: ZRÓWNOWAŻONA PRZESTRZEŃ I ZIELONA TRANSFORMACJA

• Kierunek 3.1: Budowanie odporności na zmiany klimatu.
• Kierunek 3.2: Rozwój zrównoważonej infrastruktury technicznej.
• Kierunek 3.3: Kształtowanie ładu przestrzennego i ochrona dziedzictwa.

5. Model Struktury Funkcjonalno-Przestrzennej Gminy

Model struktury funkcjonalno-przestrzennej Gminy Gródek opiera się na zdiagnozowanej koncepcji "Gminy Trzech Prędkości". Stanowi on graficzne i opisowe przedstawienie wizji rozwoju, wskazując, w jaki sposób interwencje publiczne będą różnicowane w zależności od specyfiki poszczególnych stref.

5.1. Ustalenia i Rekomendacje dla Polityki Przestrzennej

• Strefa II (Zielona – Strefa Potencjału): Interwencja ukierunkowana na zarządzanie wzrostem, ochronę walorów przyrodniczych przed nadmierną presją inwestycyjną, rozwój wysokiej jakości usług publicznych i infrastruktury turystycznej.
• Strefa I (Żółta – Strefa Stabilna): Interwencja ukierunkowana na wzmacnianie funkcji centrotwórczych Gródka, modernizację istniejącej infrastruktury, rewitalizację przestrzeni publicznych i wsparcie dla dywersyfikacji usług.
• Strefa III (Czerwona – Strefa Krytyczna): Interwencja ukierunkowana na zapewnienie dostępności podstawowych usług (transport na żądanie, mobilne usługi opiekuńcze), wsparcie dla rolnictwa ekologicznego i agroturystyki oraz ochronę dziedzictwa kulturowego.

6. Obszary Strategicznej Interwencji (OSI)

Strategia Rozwoju Gminy Gródek wpisuje się w dwa Obszary Strategicznej Interwencji określone w Strategii Rozwoju Województwa Podlaskiego:

1. Białostocki Obszar Funkcjonalny (BOF): Działania gminy będą skoordynowane z celami BOF, zwłaszcza w zakresie transportu, rynku pracy i usług publicznych.
2. Obszary zagrożone trwałą marginalizacją: Działania dedykowane dla "Strefy Czerwonej" będą realizowane w ramach interwencji skierowanej na te obszary.

7. System Realizacji Strategii

7.1. Podmioty zaangażowane w realizację

Za wdrażanie strategii odpowiedzialna będzie cała wspólnota samorządowa. Rolę koordynatora będzie pełnił Wójt Gminy Gródek przy wsparciu Urzędu Gminy. Kluczowymi partnerami w realizacji poszczególnych działań będą jednostki organizacyjne gminy (GCK, BP, GOPS, szkoły), organizacje pozarządowe, lokalni przedsiębiorcy, liderzy społeczni oraz instytucje regionalne i krajowe.

7.2. Monitoring i Ewaluacja

• Monitoring: Postępy w realizacji strategii będą monitorowane corocznie w oparciu o zdefiniowane wskaźniki. Wyniki monitoringu będą prezentowane w Raporcie o stanie Gminy.
• Ewaluacja: Strategia zostanie poddana ewaluacji śródokresowej (ok. 2030 r.) oraz końcowej w celu oceny jej skuteczności i trafności.

7.3. Wytyczne do sporządzania dokumentów wykonawczych

Niniejsza strategia stanowi dokument nadrzędny dla programów branżowych, takich jak Gminny Program Rewitalizacji, Plan Gospodarki Niskoemisyjnej czy programy z zakresu polityki społecznej. Dokumenty te będą musiały być spójne z celami i kierunkami określonymi w strategii.

8. Ramy Finansowe i Źródła Finansowania

Realizacja strategii będzie finansowana z następujących potencjalnych źródeł:

• Środki własne budżetu Gminy Gródek.
• Fundusze Europejskie dla Podlaskiego 2021-2027 (FEdP).
• Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej 2021-2027 (FEPW).
• Programy krajowe finansowane z Funduszy Europejskich (FEnIKS, FERS).
• Krajowy Plan Odbudowy (KPO).
• Krajowe środki rządowe (Rządowy Fundusz Rozwoju Dróg, Rządowy Program Inwestycji Strategicznych).
• Środki z funduszy celowych (NFOŚiGW, PFRON, fundusze ministerialne).
• Środki partnerów prywatnych i społecznych.

(Szczegółowe ramy finansowe, zawierające szacunkowe koszty projektów flagowych, zostaną opracowane na dalszym etapie prac, po zebraniu i analizie opinii mieszkańców).